LIEFDEVOL OPVOEDEN - Geen enkele (aanstaande) ouder zegt tijdens de zwangerschap: “Te mi pikin kon bigi, mi go fom en if a no du san mi taki of san mi wani.” Volgens pedagoog Joyce Dompig Vasilda vervalt menig ouder toch in deze valkuil. En dan is ook niet zo gek wanneer het opvoeden je zwaar valt en stress veroorzaakt in je dagelijkse leven. Maar Joyce heeft de oplossing: positief en liefdevol kijken naar jezelf en je kind. In haar visie is het ‘stimuleren en corrigeren’ het nieuwe ‘straffen en belonen’. Met deze 5 eenvoudige opvoedtechnieken laat ze zien dat opvoeden niet alleen leuk is. Het geeft je ook meer zelfvertrouwen, positiviteit, liefde en ontspanning als ouder.
Terwijl vader en moeder zwanger zijn, leven ze op een roze wolk en romantiseren ze het beeld wanneer hun kindje geboren wordt. Van tevoren wordt bedacht hoe ze zich als perfecte ouders zullen gaan gedragen. Maar o, wat valt het tegen wanneer er slaaptekort is door de vele nachtvoedingen en de baby niet van plan is om te gaan slapen. Of wanneer het kindje weer eens voor de zoveelste keer een waarschuwing heeft gekregen om iets wel of niet te doen. Hoe goed de ouders ook hun best doen, den broko swetie, want den ede weri. Opvoeden vereist een lange adem. Het is niet alleen investeren in de toekomst van het hele gezin, maar vooral ook in jezelf als ouder. Opvoeden geeft inzicht in hoe je zelf bent opgevoed.
Goed versus fout
Een argument dat vaak gebruikt wordt door ouders is: “Mie pa nanga mie ma nak mi toe en mie kon bigi toch? Dus waarom zou het niet goed zijn wat ik doe?” Maar vraag jezelf nu eens af: Wat als ik niet geslagen was door mijn ouders? Wat deed dit met mij? Wat als ze hadden geleerd mijn ‘fouten’ op een andere manier te corrigeren? Ik zet het woord fouten expres tussen aanhalingstekens omdat ik van mening ben dat een kind geen fouten maakt. Ik geloof dat een kind zich ontwikkelt zich naar het voorbeeld dat het krijgt van zijn opvoeders. Een kind leert van zijn fouten en moet ook de gelegenheid krijgen fouten te mogen maken. Want het leert een kind onderscheid te maken tussen wat wel en niet kan. Wordt een kind alleen gestraft wanneer het iets fout doet en niet te horen krijgt hoe het wel moet, leert deze alleen wat foutief gedrag is. Een kind leert meer en sneller van liefdevolle correcties en gepaste stimulatie. Het kind wordt gestimuleerd wanneer deze gewenst gedrag vertoont. Dat klinkt als manipulatie, maar de tegenhanger is dat het kind zich ongewenst en onbegrensd leert gedragen. Een kind dat vaak te horen krijgt dat het lief is en bijvoorbeeld goed geluisterd heeft zal veel gelukkiger zijn en zal zich ook zo gaan gedragen. Maar krijgt een kind constant te horen dat het stout is of niet gehoorzaamd, zal het zich ook zo blijven gedragen omdat het niets anders hoort en ook niet anders leert.
Opvoedtechniek tip 1:
Iedere keer wanneer je merkt dat je kind iets goeds heeft gedaan, stimuleer dit door te benoemen wat het goed heeft gedaan. Je kind heeft bijvoorbeeld zijn speelgoed opgeruimd. Zeg dan dat je het erg prettig vindt dat het speelgoed is opgeruimd, want het helpt jou er mee. Nu kunnen jullie samen iets leuks gaan doen.
Maar wanneer je kind moeite heeft met het opruimen van het speelgoed, benoem ook dit. Zeg dan dat je het erg jammer vindt dat je er zoveel aandacht aan moet besteden en dat het nu langer gaat duren voordat je samen iets leuks kunt gaan doen. Je helpt het kind bij het opruimen zonder verder erover te klagen, maar je gaat wél samen iets leuks doen.
Met deze techniek voel je je als ouder veel meer ontspannen. Je beschikt over de vaardigheid om het ongewenste gedrag van het kind te benoemen en te corrigeren en vervolgens het kind te stimuleren het gewenste gedrag te vertonen.
Regels en grenzen aanbieden
Iedereen heeft regels en grenzen nodig om zich sociaal wenselijk te kunnen gedragen in de maatschappij. In ieder gezin horen de kinderen maar ook de ouders zich te houden aan gezinsregels. Voorbeeld: we zitten niet met onze voeten op de tafel. Zowel de kinderen als de ouders dienen zich dan aan deze regel te houden. Gedrag wordt dus begrensd. Overtreed iemand de gezinsregels dan zullen daar gevolgen aan verbonden zijn. Deze gevolgen moeten van tevoren kenbaar gemaakt worden, zodat een ieder weet waar die aan toe is. Het geeft overzicht en is voorspelbaar voor iedereen. Natuurlijk is het een en ander afhankelijk van de leeftijd van de gezinsleden. Een puber krijgt een andere correctie (positieve benaming) of straf (negatieve benaming) dan bijvoorbeeld een jonger kind.
Opvoedtechniek tip 2:
Stel van tevoren en in samenspraak met alle gezinsleden duidelijke, toepasbare regels op, maak er een gewoonte van om deze consequent toe te passen. Dat wil zeggen, no drai drai en niet toepassen wanneer het je goed uitkomt. Alleen door consequent en consistent toepassen zullen regels en afspraken gehandhaafd worden en blijven hangen. Regels pas je consequent toe door te doen wat je zegt en te zeggen wat je doet. Dus nee is nee, ja is ja. Een ieder weet dan waar ze aan toe zijn, het is voorspelbaar en veilig. Als je als ouder het oneens bent over een bepaalde regel laat dat niet merken tegenover je kind, maar bespreek dit onderling met je partner, binnenskamers. Het kind zou jullie kunnen uitspelen als deze zou merken dat jullie het ergens over oneens zijn. Met gevolg dat jullie ruzie krijgen, het kind zich onveilig voelt en in het ergste geval zichzelf de schuld geeft dat jullie ruzie hebben.
Time-in versus time-out
Time-out betekent letterlijk de tijd uit, oftewel een rustmoment of pauze. Kinderen die een time-out krijgen worden gesepareerd of verwijderd uit de ruimte. Ze moeten over een bepaalde situatie nadenken en hoe ze die bepaalde situatie de volgende keer beter of anders kunnen handelen. Na die time-out moeten ze hun verontschuldigingen aan bieden aan degene die ze iets hebben aangedaan. Mijns inziens is dat een dubbele consequentie voor een enkel gepleegd feit. Zelfs in de volwassen wereld komt zoiets zelden of niet voor. Iemand die een delict heeft gepleegd en daarvoor veroordeeld wordt door een rechter zal nooit tweemaal veroordeeld worden voor hetzelfde gepleegde delict. Kinderen, die notabene nog in een leerfase van hun ontwikkeling zijn, worden er dubbel voor gestraft, gecorrigeerd. Een andere, effectievere manier is het toepassen van een time-in.
Hoe werkt zo een time-in? De principes zijn hetzelfde als een time-out, alleen wordt het kind niet verwijderd of apart gezet uit de ruimte. Het kind blijft aanwezig, op een aparte stoel maar er blijft overzicht. Het mag verder niet mee doen. Voordeel van een time-in is dat het kind niet meer het idee heeft dat het genegeerd wordt of niet gewenst is. Je houdt het overzicht en blijft het kind observeren. Deze manier heeft een humaner karakter ten opzichte van de time-out waar het kind op een gang of andere ruimte achter een gesloten deur op een stoel of matje moet zitten en moet gaan nadenken over de gevolgen van het gedrag. Een kind dat het idee heeft dat het genegeerd wordt of niet geliefd voelt, zal integendeel om aandacht gaan schreeuwen, soms letterlijk waardoor er nog meer onrust ontstaat. De verontschuldiging blijft van toepassing.
Opvoedtechniek tip 3:
Zet de time-in zo weinig mogelijk in. Waarschuw je kind twee keer en benoem wat de gevolgen van het ongewenste gedrag zijn. Vertoont je kind bij de derde waarschuwing nog niet het gewenste gedrag? Zet dan pas de time-in in.
Ouderlijk gezag versus ouderlijke macht
Er bestaat een wezenlijk verschil tussen macht en gezag. Macht gebruik je om op een negatieve manier invloed uit te oefenen op het gedrag en handelen van de ander, ten koste van de ander. Je wilt de ander koste wat kost je wil opleggen. Gezag impliceert in principe hetzelfde, met het wezenlijke verschil dat je niet koste wat kost je wil bij de ander oplegt. Stimuleren en corrigeren valt onder gezag, straffen en belonen onder de noemer macht. Een ouder die vanuit zijn positie als volwassene macht inzet om het kind tot gewenst gedrag te dwingen, doet dit waarschijnlijk vanuit een positie die de ouder bekend is, meestal reageert deze ouder heel primair. Zo zijn ze waarschijnlijk ook opgevoed en doen dat ook bij hun kind.
Echter, handelen vanuit een gezagspositie om het gedrag van het kind zodanig te corrigeren in een gewenste richting, geeft het kind meer de ruimte zich optimaal te ontwikkelen. De ouder schuift zijn eigen wijze van opvoeden aan de kant en kijkt naar waar het kind behoefte aan heeft. Op deze manier leert het kind dat het gewenst is en fouten mag maken. De ouders zijn zich bewust van de verschillende ontwikkelingsfasen waar een kind zich in bevindt en anticiperen daarop. Het kind voelt de onvoorwaardelijke liefde van de ouders en is geliefd door de ouders. De ouders voelen zich zekerder in hun opvoedtaak en hoeven niet meer zo rigide te reageren op ‘fouten’ van hun kind.
Opvoedtechniek tip 4:
Bedenk vóór iedere correctie die je geeft aan je kind waarom je vindt dat het gecorrigeerd moet worden. Dit vereist enige zelfkennis. Ga met jezelf in gesprek. In plaats van een primaire reactie te geven op het ongewenste gedrag, neem je even de tijd na te denken wie wat heeft aan die correctie. Doe je het om zelf tot rust te komen of om het kind iets te willen leren? Corrigeer je omdat je zelf gelijk wilt hebben? Ben je in staat te luisteren naar je kind? De uitdaging hierin is dat je jezelf uitdaagt het beste uit de situatie te halen voor jezelf en je kind. Op de langere termijn zal je merken dat je steeds minder zult hoeven te corrigeren.
De pedagogische tik versus slaan
In mijn rol als pedagoog, moeder en oma ben ik faliekant tegen de pedagogische tik of het slaan van kinderen, maar ik ben mij er zeker ook van bewust dat dit in de Surinaamse opvoeding vaak als ‘normaal’ gezien wordt. Ik ben dan ook geenszins van plan om te proberen dit uit de cultuur te bannen. Door middel van mijn visie op een liefdevolle opvoeding van het kostbaarste bezit van ouders, wil ik een bijdrage leveren om inzichten in de bewustwording van de ouders aan te wakkeren. Ik voel het als mijn plicht en roeping deze ouders te helpen om anders tegen hun kinderen aan te kijken. Kinderen zijn een grootse zegen in een relatie tussen twee mensen die ervoor gekozen hebben samen een kindje te krijgen. Een pedagogische tik heeft een andere impact op een kind dat in zijn gedrag gecorrigeerd moet worden dan slaan. Door middel van een pedagogische tik willen ouders het kind duidelijk maken dat het gedrag ongewenst is en niet door de beugel kan. Als de ouders na het geven van de tik het kind op een liefdevolle manier uitleg geven van hun bedoeling en intenties, zou dat door het kind ontvangen kunnen worden als een waarschuwing en het gedrag kunnen ombuigen.
Een andere zaak is wanneer de ouders niet de intentie hebben het kind iets te willen leren of uit onmacht het kind slaan. Dat is iets dat nooit en te nimmer goed te keuren of goed te praten valt. Ouders of volwassenen die een kind slaan, soms in blinde woede omdat het kind ongehoorzaam is of niet wil luisteren of wat voor reden dan ook, doen dit vaak uit onwetendheid en machteloosheid. Het ontbreekt ze aan specifieke opvoedvaardigheden als communicatie skills. Het ontbreekt ze aan de juiste woorden om het kind op een goede manier iets duidelijk te willen maken. Als ze de woorden niet kunnen vinden, grijpen ze terug naar het bekende. Immers, deze ouders zijn vaak ook het slachtoffer geweest van hun onwetende ouders. Zaak is om hiermee te stoppen en zo snel mogelijk hulp inroepen van een deskundige. Bedenk: het is nooit te laat om positief te leren opvoeden.
Opvoedtechiek tip 5:
Waar kom je op uit als de frustratie hoog oploopt en je je niet meer kan beheersen? Wanneer je als ouder merkt dat je in je oude patroon vervalt, namelijk dat je teruggrijpt naar je machtspositie en bijvoorbeeld wilt gaan slaan of schreeuwen, neem dan zelf een time-out en loop even weg, overdenk de situatie tijdens je time-out. Benoem wel dat je het nu even niet weet en dat je even tijd voor jezelf wilt hebben. Met deze techniek voel je je kalm en ontspannen. Het geeft je de tijd om even in en uit te ademen. Wanneer je gekalmeerd bent en de situatie is wat rustiger kun je erop terug komen om er over te praten.
Denken in uitdagingen en niet in problemen. Daar draait het om bij pedagoog Joyce Dompig Vasilda (Paramaribo, ’63). Iedereen heeft de kracht om te veranderen, alleen hebben we soms een duwtje in de rug nodig. Dat is waar Joyce in gelooft. Ze heeft dertig jaar ervaring als groepsleidster, gezinsvoogd, pedagogisch medewerker, en heeft gewerkt met kinderen en ouders met zeer problematische gedrag. Tegenwoordig is ze werkzaam als gastouder, video-hometrainer en kinder- en oudercoach.
